A miña infancia non son recordos de ningún patio machadiano, senón dun puñado de abueletes ao abrigo do salón da miña casa repasando os seus achaques e augurando o desastre para un país orfo pola morte dun señor baixiño, con gorra de prato e co peito infestado de medallas. Anos despois cheguei a entender o cauto silencio do meu avó fronte á behemencia dos seus interlocutores na defensa de quen pasará á historia por usar primeiro o terror do paredón e logo o medo do illamento social ou o cárcere para conter calquera conato de subversión. Ao señor Elías collerao a Guerra Civil na madurez dos corenta, con varios fillos que manter e cun currículo republicano que tivo que esconder ata os seus oitenta. A pesar da obrigada discreción, a súa creo que foi unha vida feliz, a mesma que lles foi negada a aqueles que non puideron conter o seu odio ao ditador e aos que o arrouparon durante anos. 
Malia todo non creo que institucións caducas como a Deputación deban quitarlle nin unha soa desas medallas a Franco nin á Falanxe nin aos Primo de Rivera, como quere facer agora a de Lugo, porque son o mellor recordatorio do pavor no que sumiron durante décadas a millóns de persoas neste país. Ademais, tampouco me estraña que haxa deputados provinciais que, como alegan, non queiran entrar no xogo de quitar condecoracións, aínda que a eses o meu avó catalogábaos como mexamedallas.